آنچه كه در يك نسخه تجويز عينك مي بينيم

آنچه كه در ابتداي تمام نسخه هاي تجويزي توسط پزشكان و معاينه كنندگان ديده مي شود، واژه Rx مي باشد كه اين واژه به معناي موارد تجويزي است كه تمام پزشكان براي نوشتن هر نسخه، چه نسخه دارويي و چه نسخه عينك در بالا و سمت چپ نسخه مي نويسند و سپس زير آن آنچه را كه لازم است براي بيمار خود تجويز كنند، مي نويسند.

در يك نسخه تجويز عينك ممكن است ما قسمت هاي مختلفي را ببينيم. يك قسمت كه تجويز نمره عينك براي ديد دور مي باشد و در قسمتي ديگر نيز ممكن است تجويز عينك براي ديد نزديك يا به عبارتي عينك مطالعه را ببينيم.

تجويز نمره دور بيمار

در ابتدا بايد با دو واژه OD و OS أشنا شويم. در واقع OD مخفف كلمه لاتين Ocular Dexter به معناي چشم راست و OS مخفف Ocular Sinister و به معناي چشم چپ مي باشد، كه در نوشتن نسخه عينك براي مشخص كردن چشم راست و چپ بيمار از اين واژه ها استفاده مي شود. در صورتيكه اين دو واژه پيش از نمره عينك نوشته نشده باشند، بر طبق قرار داد نمره OD (چشم راست) را در خط بالا و نمره OS (چشم چپ) را در خط پايين مي نويسند.

براي تجويز نمره عينك دور بيمار، ابتدا نمره عيب انكساري بيمار كه شامل دوربيني يا نزديك بيني است نوشته مي شود كه واحد آن بر حسب ديوپتر مي باشد. بدين ترتيب كه نمره هاي مثبت مربوط به دوربيني (هايپرمتروپي) و نمره هاي با علامت منفي مربوط به نزديك بيني (مايوپي) است و معمولا جلوي عدد آن علامت D به معناي ديوپتر، يا sph يا s كه به معناي اسفريك بودن نمره است (يعني آستيگماتيسم وجود ندارد و قدرت در تمام جهات و محورها يكسان است)، مي گذارند.
براي مثال در يك فرد كه چشم راست او 1 نمره نزديك بيني و چشم چپ او 1 نمره دوربيني دارد بدين صورت نوشته مي شود :

OD : -1.00 sph (DS)
OS : +1.00 DS (sph)

درصورتيكه بيمار علاوه بر نزديك بيني يا دور بيني، عيب انكساري آستيگماتيسم نيز داشته باشد، پس از نوشتن قدرت ديوپتريك دوربيني يا نزديك بيني، يك علامت مميز (/) گذاشته، قدرت ديوپتريك آستيگماتيسم فرد را نوشته پس از آن يك علامت ضربدر مي گذاريم و محور آستيگماتيسم را مي نويسيم.
مثلا اگر در مثال قبل، بيمار در چشم راست خود علاوه بر نزديك بيني، 5/0 ديوپتر آستيگماتيسم در محور 180 درجه داشته باشد، بدين ترتيب نوشته مي شود :

OD : -1.00 / -0.50 × 180

(لازم به ذكر است كه قدرت آستيگماتيسم در اغلب موارد با علامت منفي نوشته مي شود)
پس بدين ترتيب در يك نسخه عينك براي هر چشم، ما قدرت نزديك بيني يا دوربيني و ميزان و محور آستيگماتيسم چشم فرد را مي توانيم مشاهده كنيم.
در صورتيكه فرد تنها داراي آستيگماتيسم بوده و نزديك بيني يا دوربيني نداشته باشد، به جاي نزديك بيني يا دوربيني كلمه plano نوشته مي شود كه به معناي نمره صفر است.
به طور مثال :
OD : Plano / -0.50 × 180
(كه در اينجا بيمار فقط داراي 5/0 ديوپتر آستيگماتيسم در محور 180 درجه مي باشد)

پس از نمره عينك فرد، ما يك كلمه اختصاري به عنوان pd مي بينيم كه معمولا عددي جلوي آن نوشته شده، pd در واقع فرم اختصاري pupillary distance مي باشد كه برابر است با فاصله بين مراكز دو مردمك چشم، كه بر حسب ميليمتر نوشته مي شود. مثلا در فردي كه فاصله بين مراكز مردمك هايش 60 ميليمتر باشد، نوشته مي شود : pd = 60 mm

در اين مرحله تمام اطلاعات لازم براي ساختن يك عينك ديد دور براي بيمار وجود دارد و فرد عينك ساز مي تواند با توجه به اطلاعات موجود در نسخه، شيشه عينك مورد نظر را انتخاب كرده و با انجام دادن تنظيمات لازم آن را در فريم عينك دلخواه بيمار نصب كند.

تجويز عينك براي ديد نزديك (عينك مطالعه) در افراد پيرچشم

در اينجا ما معمولا با يك كلمه Add مواجه هستيم كه Add يا Addition به معناي اضافه و هميشه يك نمره مثبت است كه براي افراد داراي پيرچشمي تجويز مي شود. ميزان Add بر حسب سن فرد و عوامل ديگر اندازه گيري شده و در نسخه نوشته مي شود. Add در واقع يك نمره مثبت اسفريكال است كه با نمره اسفريكال (دوربيني يا نزديك بيني) ديد دور جمع جبري مي شود و نمره عينك نزديك به دست مي آيد.
مثلا اگر در همان فرد مثال هاي قبل بخواهيم 2 ديوپتر Add تجويز كنيم، بدين صورت مي نويسيم :
Add = + 2.00 D sph

كه در اينجا در واقع نمره عينك فرد براي مطالعه برابر است با -1.00+2.00=+1.00 براي چشم راست و +1.00+2.00=+3.00 براي چشم چپ، كه البته اين مقدار اسفريكال نمره عينك نزديك فرد است و ميزان و محور آستيگماتيسم آن تغييري نمي كند و مانند دور مي باشد. البته تمام اين محاسبات توسط عينك ساز صورت مي گيرد و فرد معاينه كننده در نسخه تنها ميزان Add را مي نويسد مگر اينكه بخواهد تنها براي بيمار عينك نزديك تجويز كند كه در آن صورت معمولا بالاي نمره تجويزي نوشته مي شود : Near Glasses يا Near Correction كه به معناي عينك نزديك مي باشد. پس از نوشتن ميزان Add لازم است Npd بيمار نيز نوشته شود. Npd يا Near Pupillary Distance عبارت است از فاصله بين مراكز مردمك هاي دوچشم در هنگام نگاه به نزديك، كه هميشه Npd

در اينجا يك نسخه به عنوان مثال مي بينيم :

Rx

OD : +2.50 / -1.25 × 90
OS : +1.00 / -0.75 × 65

Pd = 66 mm


Add : +1.5 D sph

Npd = 62 mm



تفسير اين نسخه بدين صورت است كه فرد در چشم راست خود 5/2+ ديوپتر دوربيني و25/1 ديوپتر آستيگماتيسم در محور 90 درجه دارد. در چشم چپ خود نيز 1+ ديوپتر دوربيني و 75/0 ديوپتر استيگماتيسم در محور 65 درجه دارد، كه براي ساخت عينك نزديك فرد بايد به نمره دوربيني هر دوچشم او 5/1+ ديوپتر اضافه كرد. بدين ترتيب نسخه عينك نزديك او به صورت زير مي شود :

OD : +4.00 / -1.25 × 90
OS : +2.50 / -0.75 × 65




توضيح برخي واژه ها

چشم سالم (امتروپ) : در يك چشم سالم كه هيچگونه عيب انكساري خاصي نداشته باشد، پرتوهاي نور ورودي به چشم، پس از گذشتن از مسيرهاي شفاف چشم در روي شبكيه به هم رسيده و كانوني مي شوند، در نتيجه ما تصوير واضحي از آنچه را كه نگاه مي كنيم مي بينيم.





مايوپي (نزديك بيني) : به حالتي اطلاق مي شود كه پرتوهاي نوري كه به چشم وارد مي شود در جلوي شبكيه به هم برسند كه در اين حالت ديد واضح از بين مي رود. اين حالت دو دليل مي تواند داشته باشد، يكي بزرگ بودن اندازه كره چشم نسبت به اندازه طبيعي آن و ديگري زياد بودن قدرت اپتيكي چشم كه پرتوهاي ورودي را بيش از اندازه شكست داده، باعث مي شود كه پرتوها نزديكتر و جلوتر از شبكيه به هم برسند. افراد نزديك بين فواصل نزديك را بهتر و واضحتر مي بيند و ديد دور آنها دچار اشكال است. براي اصلاح اين حالت از عدسيهاي مقعر (با نمره منفي) استفاده مي شود كه با واگرا كردن پرتوهاي نور به ميزان لازم باعث مي شود پرتوها دورتر از نقطه قبل و بر روي شبكيه كانوني شوند.





هايپرمتروپي (دوربيني) : به حالتي اطلاق مي شود كه پرتوهاي نوري كه به چشم وارد مي شود در پشت شبكيه به هم برسند كه در اين حالت نيز ديد واضح از بين مي رود. اين حالت نيز دو دليل مي تواند داشته باشد، يكي كوچك بودن اندازه كره چشم نسبت به اندازه طبيعي آن و ديگري كم بودن قدرت اپتيكي چشم كه پرتوهاي ورودي را كمتر از اندازه شكست داده، باعث مي شود كه پرتوها دورتر و پشت شبكيه به هم برسند. افراد دوربين فواصل نزديك را تار مي بيند و ديد دور آنها واضحتر است. براي اصلاح اين حالت از عدسيهاي محدب (با نمره مثبت) استفاده مي شود كه با همگرا كردن پرتوهاي نور به ميزان لازم باعث مي شود پرتوها نزديكتر از نقطه قبل و بر روي شبكيه كانوني شوند.





آستيگماتيسم : در اين حالت شكل قرنيه كاملا كروي نيست و اختلاف قدرت در محورهاي مختلف چشم ديده مي شود كه معمولا در يك محور بيشترين و در يك محور كمترين قدرت را داريم، كه اختلاف بين آنها ميزان آستيگماتيسم را تعيين كرده و محور آستيگماتيسم برابر با محوريست كه قدرت بيشتري داشته و نمره كمتر (منفي تري) دارد. براي درمان اين حالت از عدسيهاي استوانه اي شكل استفاده مي شود كه تنها در يك جهت و محور خاص اعمال قدرت كرده، پرتوها را تغيير مسير داده، روي شبكيه مي اندازند.





پيرچشمي : در صورتيكه فرد احساس مي كند ديد نزديكش دچار اشكال شده و براي مطالعه و انجام دادن كارهاي نزديك خود نياز دارد آنچه را كه مي خواهد نگاه كند نسبت به قبل كمي دورتر نگه دارد تا آن را واضح ببيند، نشان دهنده بروز پيرچشمي در فرد مي باشد كه بايد براي اصلاح آن، از عينك نزديك استفاده كند. علت ايجاد پيرچشمي كاهش قدرت تطابقي مي باشد كه با افزايش سن قدرت تطابق فرد براي نگاه كردن به نزديك كاهش يافته و نمي تواند به ميزان لازم تطابق كند و تصوير را روي شبكيه خود بيندازد. تطابق در واقع افزايش قدرت عدسي مي باشد كه توسط انقباض عضلات مژگاني چشم صورت مي گيرد و خاصيت الاستيك و انعطاف پذيري عدسي چشم امكان افزايش حجم و در نتيجه قدرت عدسي را فراهم مي كند، اما هرچه سن بالاتر مي رود از ميزان الاسيته عدسي كاسته شده، قدرت تطابق كاهش مي يابد كه اين نقص توسط عدسيهاي مثبت كه به نمره چشم اضافه مي شود از بين مي رود و ديد واضح مي شود. معمولا عينك هاي مطالعه درشت نمايي ايجاد مي كنند.

در اينجا نيز تصويري از چگونگي اصلاح نزديك بيني و دوربيني توسط عدسيهاي مقعر و محدب مي بينيم. (شكل اول نشان دهنده چشم سالم است كه پرتوها مستقيم بر روي شبكيه كانوني مي شوند. شكل دوم چشم نزديك بين و اصلاح آن توسط عدسي منفي و شكل سوم چشم دوربين و اصلاح آن توسط عدسي مثبت را نشان مي دهد. پرتوهاي زردرنگ نشان دهنده پرتوهاي ورودي به چشم بدون اصلاح توسط عينك مي باشد و پرتوهاي قرمز رنگ نشان دهنده مسير ورودي پرتوها به چشم پس از گذشتن از عدسي اصلاحي است).



گردآورنده:غزال مهربانپور